Categorie: Keizers en Keizerinnen

In hoeverre mag je de waarheid geweld aandoen omwille van het plot van een historische roman?

In onze speurtocht naar informatie over driehoeksverhoudingen in het oude Rome kwamen wij, onvermijdelijk eigenlijk, uit bij Marcus Valerius Martialis. Martialis’ pornografische epigrammen hebben, net als het grafschrift van Allia Potestas,  de millenia maar overleefd. Bovendien… neem nou dit pareltje, in de vertaling van E.B. de Bruyn:

Ze kwamen getwee in het morgenuur
om ieder Phyllis te neuken
maar vochten om voorrang met broederlijk vuur
als twee chef-koks in één keuken.

Doch spiernaakte Phyllis verzoende ze vlug
door zich allebei saam te beloven.
Ze legde de ene plat op zijn rug
en zette zich schrijlings erboven.

Voor de ander was dit attractie genoeg
en beiden rammeiden om ‘t even,
de ene peilde het ruim van de boeg,
de ander de achtersteven.

Martialis – Romance (link)

Afgelopen week verscheen dit artikel op de nieuws websites over een bijzondere zwangerschap:

https://nos.nl/artikel/2273814-uitzonderlijke-tweeling-ontdekt-tijdens-zwangerschap.html .

Hierbij was één eicel door twee zaadcellen van dezelfde man bevrucht. Deze embryo’s deelden een placenta (wat normaal alleen bij een-eiige tweelingen mogelijk is) maar waren wel van verschillend geslacht (wat alleen bij twee-eiige tweelingen mogelijk is). Het blijkt dat uit dit soort zwangerschappen relatief vaak hermafrodiete mensen of mensen met afwijkende geslachtschromosomen (XXY of XO ipv XX of XY) worden geboren. Wij maken een notitie om verdere verbanden naar genderdysforie en tweelingen te onderzoeken, want dat kan voor de doorgronding van de geaardheid en sexuele motivatie van Keizer Commodus van groot belang blijken te zijn.

Superfecundatie is het verschijnsel waarbij twee eicellen door sperma uit verschillende geslachtsdaden worden bevrucht. In het geval van heteropaternale superfecundatie ontstaat dan een twee-eiige tweeling waarbij elk van de helften een andere vader heeft.

Ooit stond een van ons in het Egyptische museum in Caïro verbluft te kijken naar de mummie van Ramses II, de farao die heerste tijdens het leven van Mozes, die, beweerdelijk, de zee deed splitsen en achter zich sloot waardoor de farao die hem achtervolgde jammerlijk verdronk. Verbluft want dat werd eerst niet geloofd, van die Rode zee. Tot wij tot ons namen dat in dezelfde tijd, de 16e eeuw voor Christus, de supervulkaan van Santorini was geëxplodeerd. En dat het goed denkbaar is dat dit tot een Tsunami, met bijbehorende terugtrekking van het water, in de Rode Zee heeft geleid. Verbluffend, daar in dat museum in Caïro, was dan ook de informatie op het bijbehorende bordje dat modern onderzoek heeft aangetoond dat de zoutkristallen in dit meer dan drieduizend jaar geleden gebalsemde lichaam duidden op… een verdrinkingsdood in het water van de Rode Zee.

Ongeveer 400 jaar later moet het zijn geweest, dat Paris van Troje zijn Helena schaakte en Melenaos zijn eer kwam wraken, in deze protobakermat van wat wij nu onze beschaving noemen. Mijn collega Homerus schreef daar een aardig Heldendicht over, de Illias. En men denkt dat deze oorlog tussen Griekenland en Troje ooit echt heeft plaatsgevonden: https://en.wikipedia.org/wiki/Historicity_of_the_Homeric_epics

Maar betekent dat ook dat de mooiste vrouw van haar tijd, Helena van Sparta, ook heeft bestaan? En als dat zo is, is zij dan inderdaad door Zeus vermomd in de gedaante van een zwaan bij haar moeder Leda verwekt die een ei lei waar zij uit kwam gekropen?

Wij hebben ons de afgelopen weken verheugd over hoe de Latijnse tekst van het grafschrift van Allia Potestas de Nederlandse vertaling aan het krijgen is die ze verdient.

Vertalen is een scheppend proces. Het voelt als het langzaam laten borrelen en indikken van een soep waar steeds meer ingrediënten aan worden toegevoegd. Met als resultaat een vollere en complexere substantie. Het begint natuurlijk met het basisbestanddeel, in dit geval de brontekst van Allia’s grafschrift. De woorden zijn opgebouwd uit spatieloze, onduidelijk ingebeitelde en vervaagde reeksen letters.

Als je eenmaal weet welke woorden er staan, dan vormen die woorden samen zinnen, waaruit een tekst ontstaat. Een tekst, die op zijn beurt weer ontstaan is uit eenzelfde soepproces dat zich in het hoofd en gevoelsleven van de toenmalige schrijver moet hebben afgespeeld. In die soep gingen zijn herinneringen aan Allia. Meer precies, in die soep gingen de emoties die door beelden, geuren en herinneringen werden opgeroepen. Ze gaven smaak en geur aan zijn soep. En ze geven inhoud en kleur aan zijn taal, in steen vereeuwigd door haar Allus.

‘Mansit et infamis quia nil admiserat umquam’, zo luidt de zeven en twintigste regel van het grafschrift:

Een roman zoals wij voor u wensen te schrijven bevat ongeveer 80.000 woorden. Een novelle wellicht 25.000 en hoeveel woorden zou het verhaal van Arria Marcella bevatten? Zelfs voor een novelle is het dun. Het zal veel Franse literatuurlijsten opsieren.

Misschien wat minder in aantal, maar niet minder schitterende woorden staan er in het boek “Eén nacht in Pompeij”, zoals in 1852 geschreven door Théophile Gautier. Het is recent naar het hedendaags Nederlands hertaald door Christiaan Caspers en Frits Naerebout. Het is bovendien een bijzondere uitgave van Prima Vera Pers, omdat de Franse tekst steeds naast de Nederlandse is geplaatst en de onderste helft van de bladzijde wordt gevuld met foto’s en toeristische informatie over Pompeij. Dat voegt niet alleen waardevolle achtergrondinformatie voor de verdieping – het maakt het boek ook tot een kleurrijk pronkstuk voor op onze salontafel en wellicht ook die van u? https://www.primaverapers.nl/p/een-nacht-in-pompeii/

“Hoe kom je nou op dat tafeltje?”, vraag ik haar, het meisje van de AKO literatuurshop op het station in Hilversum, terwijl ik mijn blik richt op het tafeltje met de tien best verkochte boeken. “Door bij de tien best verkochte boeken te horen”, vertelt ze me wat ik al wist. Er onstpint zich een leuk gesprekje over waarom mensen boeken kopen, en ik stel me voor hoe ik dat zelf doe. Vluchtig bladerend, of voor de makkelijke weg een boek van “het tafeltje”, of een veilige Penguin classic of een boek, waarover ik gelezen heb en wat ik zowiezo nog wilde lezen. En zij zegt dat haar ook vaak om advies gevraagd wordt, en dat ze dan vraagt van wat voor soort boek mensen houden en daar dan oprecht een keuze in probeert te maken. “Zorg voor een spreekbeurt op de AKO personeelsmiddag!”, noteer ik mentaal bij mezelf, maar ja, hoe wordt je uitgenodigd voor een spreekbeurt op de AKO personeelsmiddag?

The proof is in the pudding whilst eating, uiteindelijk zul je de “powers that be” moeten overtuigen om in je te investeren. Niet direct cash geld. Maar wel hun tijd en aandacht, en hun goodwill, door ons boek aan te bevelen bij u, geëerd toekomstig publiek. Maar de nog schaarse lezer van deze blog heb ik hopelijk al overtuigd om tot aanschaf over te gaan. Mogen velen u straks volgen!

De grote truc van het behalen van die tweede druk, buitenlandse vertalingen en de verfilming voor Netflix liggen natuurlijk primair in het schrijven van een goed boek. En dus in het constructief beantwoorden van de vraag: “Wat is een goed boek?”